Recensie | Mijn toekomst is Roos

Over het verhaal

Roos heeft iets ontdekt; ze is transgender. Het boek begint bij de worsteling hoe ze dit het beste kan vertellen aan haar vriend Lucas. Roos is gespannen, maar gelukkig reageert hij heel begripvol. Lucas helpt haar om het aan haar ouders te vertellen.

Het boek beslaat de hele middelbare schoolperiode van de twee vrienden. Roos worstelt met haar genderdysforie. Ze is bang om te groeien, om in de mannelijke puberteit te komen, en heeft het moeilijk met alle negatieve reacties om haar heen. Ze maakt gelukkig ook nieuwe vrienden die voor haar klaarstaan. In elke stap van haar proces staat Lucas haar bij. Hij komt voor Roos op wanneer ze wordt gepest, troost haar wanneer ze verdrietig is en helpt haar bij de medische stappen. Echter worstelt hij ook met zijn eigen problemen en angsten.

Mijn toekomst is Roos is het los te lezen vervolg op Door jou ben ik mij, dat over de oudere broer van Lucas gaat.

Mijn leeservaring

Het was niet voor niks dat ik het boek al in twee dagen uit had; het las heerlijk weg. De schrijfstijl vond ik soms wat makkelijk voor een YA, vooral in het begin. Het boek begint wanneer Roos en Lucas twaalf jaar oud zijn en eindigt rond hun zeventiende. De woordkeuze en het taalgebruik groeide in het verhaal met hun leeftijd mee, dat vond ik erg leuk.

Ik vond het mooi dat er veel aspecten van Roos' transitie in beeld zijn gebracht. Van de coming-out, tot de eerste huisartsafspraak tot uiteindelijk de gewenste hormonen. Echter vond ik soms het gevoel hierbij wat ontbreken. Het boek is in de ik-vorm geschreven, waardoor ik veel gedachten en emoties had verwacht. Ik was benieuwd hoe Roos haar genderdysforie ervaarde, maar ik vond dat dit niet veel naar voren kwam. Ik bleef met veel vragen zitten. Wat doet het met haar wanneer ze naar haar lichaam kijkt? Zijn er meer aspecten waar ze moeite mee heeft? Wat doet het met haar wanneer mensen vervelende opmerkingen maken? Het voelde daardoor soms wat oppervlakkig aan, alsof het op sommige momenten meer een verslag dan echt een diepgaand verhaal was.

Het boek weerspiegelt de maatschappij hoe die is, waardoor er ook veel homo- en transfobie in het boek voorkomt. Voornamelijk in de christelijke omgeving van Roos en Lucas zijn er veel mensen niet eens met Roos' transitie, waaronder ook eigen familieleden. Beide tieners hebben het hier erg moeilijk mee, omdat ze niet kunnen begrijpen hoe je iemand zo de grond in kunt boren als die gewoon zichzelf wil zijn. Ze zijn echter ook machteloos, want je kunt niet iemand dwingen ergens anders over te gaan denken. Het geloof speelde een rol in het verhaal, maar voerde niet de boventoon, waardoor het ook voor niet-gelovigen goed te volgen is.

De perspectieven van Roos en Lucas wisselen per stuk af. Vaak wanneer er een tijdssprong is, wisselt het perspectief voor een aantal hoofdstukken. Ik vond het leuk om te lezen hoe Lucas als vriend Roos' transitie meemaakte. Echter spelen er bij Lucas nog meer problemen. Deze had ik niet zien aankomen, omdat ze op de achterflap van het boek helemaal niet als onderwerp werden genoemd. Lucas heeft extreme nachtmerries en uitschieters in zijn emoties door een incident dat heeft plaatsgevonden toen hij tien jaar oud was. Dit is best een heftige gebeurtenis, maar ik vroeg me vaak af wat het voor meerwaarde had aan het verhaal. Dit extra thema was voor mij een beetje teveel van het goede, het nam veel ruimte in beslag waardoor ik de connectie met Roos' verhaal miste.

Missers

Ik ben enorm blij dat er een boek bij is gekomen in het beperkte aanbod YA over transgender personen. Echter vielen mij ook dingen op tijdens het lezen die de plank aardig missloegen. Ik licht ze even uit en vertel je waarom ik het niet eens ben met deze keuzes.

Roos koopt een boek van een auteur die transfobe uitspraken doet. In het verhaal is Roos helemaal enthousiast over het vervolgdeel van haar favoriete boek. Ze koopt het bij Donner in Rotterdam (erg leuk omdat het verhaal zich daar afspeelt) en vertelt aan haar vrienden waar het eerste boek over gaat. Het betreffende boek is Aristoteles en Dante ontdekken de geheimen van het universum van Benjamin Alire Sáenz. Ik vraag mij echter af waarom er voor een boek is gekozen dat al enorm populair is (dit was een leuk moment geweest een onbekender boek te promoten) en van een auteur die transfobe uitspraken doet, terwijl Roos zelf trans is.

De uitleg over het verschil tussen biseksualiteit en panseksualiteit klopte niet. In het verhaal ontdekken meerdere personages hun seksualiteit en hebben ze het hierover met vrienden. Ze twijfelen bijvoorbeeld tussen biseksualiteit en panseksualiteit, waarop er op meerdere momenten het verschil hiertussen wordt uitgelegd. Deze klopte alleen totaal niet. Volgens het boek vallen bi mensen op mannen en vrouwen en pan mensen op iedereen, dus ook trans mensen. Wat? Biseksualiteit is helemaal niet trans-exclusief! Als je even een korte Google-search doet, lees je algauw dat het enige verschil tussen bi en pan is dat bi mensen op het eigen gender vallen en één of meerdere andere genders (dus bijvoorbeeld ook trans en non-binaire mensen), en dat pan mensen op een persoonlijkheid vallen en 'genderblind' zijn.

Er missen trigger warnings. Ik ben enorm blij dat er tegenwoordig bij boeken voor jongeren voorin het boek een trigger warning staat. Zo kun je zelf kiezen of je het boek wil lezen, of bepaalde onderwerpen wil vermijden, net zoals de icoontjes bij films. Ook in dit boek staan trigger warnings, maar die beperken zich tot zelfmoordgedachten en automutilatie (zelfbeschadiging). Tijdens het lezen kwam ik nog een aantal onderwerpen tegen die behoorlijk triggerend kunnen zijn, waaronder de heftige homo- en transfobe uitspraken en extreme nachtmerries van Lucas. Ik ben absoluut voorstander van trigger warnings, maar zorg alsjeblieft dat ze compleet zijn zodat lezers weten waar ze aan beginnen.

Transmeisje vs trans meisje. Dit is niet per sé een harde misser, maar wel iets wat me opviel en waar ik over na heb gedacht. In de trans-community zijn er veel mensen voorstander om 'trans' als bijvoeglijk naamwoord te gebruiken. 'Trans' zegt iets over een man of vrouw, namelijk dat ze een transitie-verleden hebben. Je schrijft dan over iemand als 'trans vrouw', met een spatie ertussen. Wanneer je het aan elkaar schrijft, zoals 'transvrouw', dan is het een heel eigen woord en creëer je eigenlijk weer een nieuwe categorie. Deze vrouwen zijn echte vrouwen, en geen nep of tweede-rangs vrouwen, puur vanwege hun transitie, wat wel zo lijkt doordat het een eigen woord heeft. Ik vond het jammer dat in het boek Roos werd omschreven als transmeisje, dus zonder de spatie. Dit detail had voor mij een positief verschil kunnen maken, maar doet het nu helaas niet.

Niet alle uitspraken klopten. Naar mijn mening en eigen ervaring met onder meer genderdysforie en PTSS, zaten er uitspraken in het boek die voor mij niet juist waren. Zo wordt er uitgelegd wat PTSS is, maar dit is te kort door de bocht. Ja, PTSS heeft te maken met een onverwerkt trauma, maar het is meer dan dat, anders zouden heel veel mensen ineens PTSS hebben. Je moet er veel last van hebben, zoals herbelevingen, schrikachtigheid, angstig zijn, extremere emoties ervaren. Dit had het personage waarover het ging allemaal, maar dit werd niet in de uitleg benoemd. Ook uitspraken als 'het komt allemaal goed', terwijl je dat niet van tevoren kunt weten omdat het te maken heeft met factoren die je niet zelf kunt beïnvloeden (zoals de reacties van je ouders), vond ik jammer. Dit zijn onrealistische uitspraken die jongeren onzeker kunnen maken en hadden voor mij weggelaten mogen worden.

Waarom ik deze punten benoemd wil hebben, is omdat ik het jammer vind dat met de hoeveelheid kennis en informatie die er op dit moment ter beschikking zijn, dit soort 'ouderwetse' fouten zijn gemaakt. De auteur heeft verschillende trans personen geïnterviewd en dat is fijn en respectvol. Ik denk echter dat er wat missers bespaard hadden kunnen blijven als er een sensitivity reader met ervaring met alle onderwerpen (of meerdere, per onderwerp bijvoorbeeld) had meegelezen. Dit boek is geschreven voor jongeren die zelf een mening leren vormen, die op zoek zijn naar zichzelf en anderen beter leren begrijpen. De missers in het boek kunnen onbedoeld schadelijk zijn voor deze jongeren doordat ze een verkeerd beeld krijgen bij bepaalde punten, of getriggerd raken tijdens het lezen.

Mijn conclusie

Ondanks de missers zou ik je aanraden het boek te lezen. Het boek leest vlot weg en is het een prima boek voor tijdens Pride Month (en alle maanden daarna). Er zit best wat drama in het boek, waardoor je lekker door blijft lezen en de taal is vrij simpel. Het bespreekt belangrijke thema's en brengt ze duidelijk in beeld, maar verwacht niet teveel diepgang. Het heeft wat losgemaakt met betrekking tot mijn eigen genderdysforie, dat me op een positieve manier aan het denken zette. Voor mijn persoonlijke leeservaring geef ik het boek 3,5★.

Mijn dank gaat uit naar uitgeverij KokBoekencentrum voor hun vertrouwen en het opsturen van een exemplaar. Dit heeft deze recensie verder niet beïnvloed.